1990larda turkiye’de yazilim hakkinda Ali Akurgal’in (Netas ARGE muduru) bir anisi. Baslamadan “hayali ihracat” diye bir konsept turemisti 90larda. Devletin ihracati arttirmak icin sundugu tesvikleri somurmek uzerine kurulmus bir cesit hile hurda.

Siz, yazilimin birimi nedir bilir misiniz?

Metre. Evet metre. Neden metredir bilir misiniz?

Anlatayim: 1992 yilinda, yâni topu topu 20 yil önce, Netas’ta ilk yazilim ihracatini gerçeklestirdik. Hazirlanan bir yazilim paketini; tusa bastik, o zaman internet falan yok, çatidaki çanak marifeti ile, vallahi de billahi de müthis bir hiz olan 128kb/s ile, Ingiltere’ye uydu üzerinden yolladik. Faturayi da pullu posta ile yolladik. 2M$ bankaya geldi, kasaya koyduk.

Aradan 3-4 ay geçti, vergi memurlari geldiler. Dediler ki, “siz bir fatura yollamissiniz, 2M$”. “Evet” dedik. “Bu para ödenmis” dediler. “Evet” dedik. “Ama mal çikisi yok, bu hayali ihracat” dediler!

Bunun üzerine vergi memurlarini ArGe’ye aldik, bir bilgisayarin basina oturttuk. “Su ‘enter’ tusuna basar misiniz” dedik. Biri basti. Sonra “ne oldu” diye sordu. “300k$’lik ihracat yaptiniz, bunun da faturasini yollayacagiz, o da ödenecek” dedik. Adam suça ortak olmus oldugu için çok kötü oldu. Sonra yazilim nasil yazilir, uydu baglantisi nedir, bu ne kadar para eder bunlari gezdirip gösterip anlattik. Adamlar “çok iyi anladik ama mal çikisi olmasi lâzim, mevzuat böyle” dediler.

Bunun üzerine dedik ki: “biz bu yazilimi banda kaydedelim ( o zaman CD yok, hattâ kaset bile yok, ½” makarali bant kullaniliyor) onu yollayalim”. Adamlar bir çözüm bulmus olmanin sevinci ile “tamam dediler, kaydedin yollayin”. Ihraç ettigimiz yazilimin kaydi iki makara etti. Bunlar paketlendi ve gümrük komisyoncusuna verildi. Komisyoncu, bunlari gümrüge götürdü ve ihracat islemine basladi. Gümrük memuru, islemi yapmis yapmis ve bir noktada sormus: “TIRlar nerede?”. Komisyoncu da “TIR MIR yok hepsi bu iki zarf” demis, masanin üzerindeki teyp bantlarini göstermis. Gümrük memuru “bu iki zarf 2M$ edemez, ben bu islemi yapamam” demis, birakmis.

Mahkemeye gidildi, bilirkisi heyeti kuruldu, bizim o iki makaradaki yazilimin 2M$ edip etmeyecegini (nasil baktilarsa?) inceledi. Neyse ki, 2M$ eder dediler de “hayali ihracat”tan kurtulduk. Bu sefer, ayni komisyoncu, ayni gümrük memuruna ayni iki makarayi “2M$ eder mahkeme karari” ile götürüp islemi yeniden baslatti. Ancak, gene islem sirasinda, ihraç malinin birim fiyati, miktari ve toplam fiyatinin girilmesi gerekiyor. Mevzuat öyle. Ne yapsinlar, is daha uzamasin diye bakmislar zarfta teyp bandi var, bir makarada kaç metre bant vardir diye kestirmisler, makarasi 1.000 metreden 2.000 metre yazilim ihraç etmis olmusuz.

Yaaa, yazilimin birimi metre. Iste böyle.